Zelf optische illusies tekenen

Een optische illusie is heel bijzonder. Je ziet iets wat niet blijkt te kloppen. Ligt dat aan jouw ogen? Nee hoor, het zijn jouw hersenen die zich laten foppen. Optische illusies zijn het bewijs dat je niet alles kunt vertrouwen wat je met eigen ogen ziet, op deze pagina leggen we uit hoe je zelf optische illusies kunt tekenen.

Wat je ziet is niet altijd wat er is

Michael Bach, een wetenschapper op het gebied van zicht, noemt illusies “een verkeerde combinatie van wat je direct ziet en wat de werkelijke eigenschappen van het object zijn”. Alles wat je ziet wordt door jouw hersenen geïnterpreteerd waarbij subjectieve waarneming een belangrijke rol speelt. Een grijs vlak omgeven door een zwart kader lijkt lichter dan hetzelfde grijze vlak omgeven door een wit kader, om maar een voorbeeld te noemen. Het gaat dus niet alleen om het onderwerp, de omgeving speelt ook een belangrijke rol.

Van 3D naar 2D

De Nederlandse artiest M.C. Escher was een briljante tekenaar die onmogelijke taferelen heel overtuigend in beeld kon brengen. Daarbij gebruikte hij vaak de illusie van driedimensionale voorwerpen op een platte tekening. Als je geen diepte kunt waarnemen is het mogelijk van de voorkant de achterkant te maken, of door elkaar te laten lopen. Andersom komt ook vaak voor; door vanaf een specifiek standpunt naar een driedimensionaal object te kijken lijkt het juist plat te zijn.

Perspectief

Iets wat verder weg staat lijkt kleiner maar dat is natuurlijk niet zo. Door slim te spelen met positie en perspectief is het niet meer mogelijk om de relatie tussen object en omgeving juist waar te nemen, en zo kun je een optische illusie maken. Denk aan een foto waarbij iemand ‘tegen de toren van Pisa’ leunt, of de Sixtijnse Kapel die er vanuit één standpunt goed uitziet maar elders vertekend lijkt.

Contrast

Veel optische illusies werken op basis van contrast. Door zwart of wit, of andere kleuren in een specifieke combinatie naast elkaar te plaatsen ga je dingen zien die niet kloppen. Zo was er ooit een foto van een jurk die sommige mensen als blauw-zwart zagen, en andere mensen als wit-goud. Je kon zelf ook van mening veranderen door meerdere keren naar de foto te kijken.

Gradaties

Naast hard contrast zijn tussenliggende kleurschakeringen ook heel effectief om optische illusies te creëren. Een schilderij is plat, toch lijkt een gezicht diepte te hebben omdat er subtiele kleurverschillen zijn. De neus en kin zijn lichter dan de lagere delen en dat wekt de illusie van diepte die er in werkelijkheid niet is.

Hoe teken je zelf optische illusies?

Je kunt het zo eenvoudig of ingewikkeld maken als je zelf wilt. Laten we even aannemen dat je nog niet op het niveau van M.C. Escher zit en eenvoudig beginnen:

1. Teken drie lijnen van gelijke lengte onder elkaar met een liniaal.
2. Bij de bovenste lijn teken je aan de uiteinden kleine streepjes schuin naar binnen toe.
3. Bij de middelste lijn teken je aan de uiteinden lijntjes die naar buiten toe wijzen.
4. Bij de onderste lijn teken je links kleine streepjes schuin naar binnen toe en rechts streepjes schuin naar buiten.

Nu lijkt de middelste lijn langer dan de twee andere! Nog eentje proberen?

1. Teken met een liniaal een horizontale lijn van tien centimeter lengte.
2. Teken op die lijn precies in het midden een verticale lijn van tien centimeter lengte.

Lijkt de verticale lijn nu langer dan de horizontale lijn? Meet ze gerust nog eens na!

Als laatste een wat meer ingewikkelde tekening die je zelf kunt maken aan de hand van dit filmpje:

Veel succes met het tekenen van je eigen optische illusies! Wist je dat een goochelaar ook vaak gebruik maakt van optisch bedrog om trucs uit te voeren? Zo kun je een lepel ‘vloeibaar’ maken en zelfs leren ‘zweven’ boven de grond!